مقدمه
آدمی از دیر باز با بهرهگیری از سرمای طبیعی برای نگهداری مواد خوراکی آشنا بوده و از آن بهره میگرفته است . با افزایش تجربه و دانش آدمیان و گسترش بهرهگیری از دانشها و فنون کم کم بهرهگیری از سرمای مصنوعی جای خود را در صنعت نگهداری مواد خوراکی باز کرد و روز به روز بر گستره این بهرهگیری افزوده گشت تا جایی که امروزه افزون بر یخچالهای خانگی و سردخانههای کوچک و بزرگ شمار بسیاری از وسائل ترابری مانند کامیونها , واگنهای راه آهن , کشتیها و هواپیماها برای جابجایی مواد خوراکی دارای تجهیزات سرمازائی هستند که میتوانند دمای فرآوردهها را به دهها درجه زیر صفر کاهش داده یا فرآوردههای منجمد را در چنین دمایی طی هزاران فرسنگ ترابری از مراکز تولید به مراکز مصرف نگهدارند .
از آنجا که همیشه و در هر زمینه بهرهگیری بهینه از نیروی انسانی , تجهیزات و سرمایهگذاریها مستلزم رعایت موارد علمی و تجربی روز میباشد برای راهنمایی کسانی که آهنگ ساختن سردخانههای تازه را داشته و یا آنهائی که مایل به بهره برداری بهینه از سردخانههای موجود خود با انجام تغییراتی بر پایه دانشهای روز هستند به تدوین این آئین کار پرداخته شده است .
آئین کار ساختمان , تجهیزات و ایمنی سردخانه مواد خوراکی
۱٫ـ هدف
هدف از تدوین این آیین کار تعیین ضوابط کلی مربوط به ساختمان , تجهیزات و ایمنی سردخانههای ثابت میباشد .
۲٫ـ دامنه کاربرد
این آیین کار در مورد سردخانههای ثابتی که به منظور نگهداری مواد خوراکی با بهرهگیری از سرمای مصنوعی ساخته میشود و حجم مفید آن بیش از ۴۰۰۰ متر مکعب میباشد کاربرد دارد۱
۳٫تعاریف و اصطلاحات
در این آیین کار واژهها و اصطلاحات با تعاریف زیر به کار برده میشود :
۳ ـ ۱ ـ سردخانه ثابت ـ سردخانه ثابت مجموعهای است از ساختمان و تجهیزاتی که بتواند شرایط ویژه نگهداری مواد خوراکی و فاسد شدنی را عمدتأ از نظر دما و دمه نسبی و در صورت لزوم سایر شرایط مورد نیاز تأمین کند . سردخانه ثابت بر پایه محل ساختمان و نوع بهره برداری از آن ممکن است به نامهای زیر خوانده شود :
۳ ـ ۱ ـ ۱ ـ سردخانه ذخیرهای ـ این سردخانه نزدیک به مراکز مصرف و یا تولید ساخته میشود . تنوع کالا در آن معمولا زیاد نیست و کالای مورد نگهداری را میتوان نزدیک به حداکثر ماندگاری ( عمر نگهداری ) توصیه شده در استانداردها و آیین کارهای مربوطه در آن نگهداری نمود . دفعات ورود و خروج کالا در این نوع سردخانه کم میباشد .
۳ ـ ۱ ـ ۲ ـ سردخانه توزیعی ـ این سردخانه در مراکز مصرف و یا نزدیک به آن قرار دارد تنوع کالا و دفعات ورود و خروج کالا در آن زیاد است .
۳ ـ ۱ ـ ۳ ـ سردخانه مبادی ورودی ـ این سردخانه در نقاط گمرکی و مبادی ورودی کشور ساخته میشود مدت نگهداری کالا در آن کوتاه است و ورود و خروج کالا در آن معمولا در بستههای بزرگ صورت میگیرد .
۳ ـ ۱ ـ ۴ ـ سردخانه تولیدی ـ این سردخانه در نقاط تولید یا تبدیل محصولات کشاورزی و مواد خوراکی و تولید فرآوردههای جنبی آنها طراحی و ساخته میشود .
۳ ـ ۲ ـ حجم مفید نگهداری ـ به آیین کار شماره ۳۵۸۹ ایران ( محاسبه ظرفیت وزنی سالنهای نگهداری سردخانه مواد خوراکی ) مراجعه شود .
۳ ـ ۳ ـ دما و دمه نسبی ـ به آیین کار شماره ۲۱۹۹ ( شرایط فیزیکی نگهداری میوه و سبزیجات در سردخانه و روش اندازهگیری آنها ) و آیین کار شماره ۳۰۳۸ ایران ( اندازهگیری دمای مواد خوراکی منجمد ) مراجعه شود .
۳ ـ ۴ ـ طرح ساختمان سردخانه ـ عبارت است از نقشه بناهای مورد نظر با توجه به کلیه ارتباطات لازم بین بناهای مختلف , ابعاد , موقعیت زمین , نوع و ویژگیهای مصالح مورد استفاده .
۳ ـ ۵ ـ روش چیدن ـ به آیین کار شماره ۳۳۹۹ ایران ( روش چیدن کالا در سردخانه مواد خوراکی ) مراجعه شود .
۳ ـ ۶ ـ فاصله نگهدار ـ عبارت است از نوعی اجرای ساختمانی به منظور تأمین فاصله بین دیوارها و بار چیده شده برای گردش مناسب هوا و پیشگیری از آسیبهای احتمالی وسایل بارچینی به دیوارهای عایق کاری شده سالن نگهداری در صورتی که پیشگیری از آسیب ریزش بار به دیوارها نیز مورد نظر باشد میتواند در اجرای ساختمانی ملحوظ گردد .
۳ ـ ۷ ـ باکس پالت ـ به آیین کار شماره ۳۶۰۳ ایران ( ویژگیهای عمومی باکس پالت ) مراجعه شود .
۳ ـ ۸ ـ لیفت تراک ۲ ـ این دستگاه یکی از تجهیزات موتوری مربوط به تخلیه و بارگیری است و در صورتی که در ساختمان اصلی سردخانه مورد بهره جویی قرار گیرد نیروی محرکه آن باید از نوع الکتریکی باشد .
۳ ـ ۹ ـ آمادگاه ـ عبارت است از فضای مناسب و خنکی که دمای آن با استفاده از تجهیزات مناسب در حد آسایش انسان (۲۱ ـ ۱۵) درجه سلسیوس تنظیم یافته و در آن اعمال مربوط به جور کردن , درجه بندی , بسته بندی , و سایر فرآیندهای لازم متناسب با نوع مواد خوراکی صورت میگیرد .
۳ ـ ۱۰ ـ پیش سردکن ـ عبارت است از سالنی که دمای کالا در آن با استفاده از تجهیزات سرمازای مناسب در مدت زمان لازم تا مرز شروع انجماد کاهش مییابد .
۳ ـ ۱۱ ـ تونل انجماد ـ عبارت است از سالنی که قدرت سرمازایی تجهیزات آن به اندازهای باشد که بتواند کاهش دمای کالا و عبور آن از مرحله حداکثر کریستالیزاسیون ۳ را با سرعت مورد نظر انجام دهد.۴
۳ ـ ۱۲ ـ گربه رو ـ عبارت است از کانالها یا لولههای تهویه که برای پیشگیری از یخ زدگی و تورم خاک به ویژه در زیر کف سالنهای نگهداری زیر صفر ایجاد و یا کار گذاشته میشود .
۳ ـ ۱۳ ـ بلوکاژ۵ ـ سنگ چینی با استفاده از قلوه سنگ در زمین زیر کف سردخانه است تا از یخ زدگی و تورم خاک جلوگیری شود .
۳ ـ ۱۴ ـ ایستایی ـ عبارت است از بررسی و محاسبه اجزای متشکله بناهای سردخانه از نظر مقاومت مصالح و سازه .
۳ ـ ۱۵ ـ عایق رطوبتی ـ پوششی است از جنس نفوذناپذیر در برابر آب مانند مواد قیراندود شده و غیره که به منظور جلوگیری از نفوذ آب و رطوبت به عایق حرارتی و بنا بکار میرود .
۳ ـ ۱۶ ـ عایق حرارتی ـ جنسی که هدایت حرارتی آن کم باشد و برای کم کردن تبادل حرارت بین محیط خارج و داخل سردخانه از آن بهرهگیری شود .
۳ ـ ۱۷ ـ بتن تراز ( مگر۶ ـ عبارت است از لایه نازک بتنی که برای بدست آوردن سطح تمام شده صاف و تراز ریخته میشود معمولا ضخامت این بتن ۱۰ ـ ۵ سانتیمتر و سیمان مصرفی در آن به مقدار ۲۰۰ ـ ۱۵۰ کیلوگرم در متر مکعب بتن میباشد .
۳ ـ ۱۸ ـ موتور خانه ـ عبارت است از فضایی که در بنای اصلی سردخانه احداث میگردد تا بخش عمدهای از تجهیزات سرمازایی در آن نصب گردد .
۳ ـ ۱۹ ـ اتاق کنترل ـ عبارت است از بخشی از موتورخانه که تابلوهای کنترل سیستم سرمازا در آن نصب میگردد .
۳ ـ ۲۰ ـ نیروگاه ۷ ـ عبارت است از محلی که مولد برق اضطراری برای تولید برق مورد نیاز در موارد قطع برق شبکه در آن نصب میگردد .
۳ ـ ۲۱ ـ اتاق ترانسفورماتور ـ عبارت است از ساختمانی که ترانسفورماتورهای کاهش ولتاژ شبکه برق در آن نصب میشود .
۳ ـ ۲۲ ـ اتاق شارژ باطری ـ عبارت است از ایستگاه شارژ باطریهای لیفتتراک .
۳ ـ ۲۳ ـ بارانداز ( سکوی تخلیه و بارگیری ) ـ عبارت است از محلی که در جلوی راهروی ارتباطی و یا آمادگاه که امکان سریع تخلیه و بارگیری کالا را از کامیونهای حامل بار فراهم میکند .
۳ ـ ۲۴ ـ دستگاه متعادل کننده فشار هوا ـ عبارت است از وسیلهای که برای ایجاد تعادل فشار هوای داخل و خارج سالن نگهداری مورد استفاده قرار میگیرد .
۳ ـ ۲۵ ـ شاره سرمازا۸ ـ عبارت است از مادهای که برای جذب گرما و تولید سرما در سیستم سرمازایی مورد استفاده قرار میگیرد .
۳ ـ ۲۶ ـ کمپرسور ۹ ـ عبارت است از دستگاهی که موجب تراکم شاره سرمازا و افزایش فشار آن میگردد .
۳ ـ ۲۷ ـ کندانسور۱۰ ـ عبارت است از دستگاهی که برای تقطیر شاره سرمازای خروجی از کمپرسور مورد استفاده قرار میگیرد .
۳ ـ ۲۸ ـ تبخیر کننده ۱۱ ـ عبارت است از دستگاهی که در آن شاره سرمازا با جذب گرمای محیط تبخیر میشود .
۳ ـ ۲۹ ـ مخزن شاره سرمازا۱۲ ـ عبارت است از مخزن تحت فشاری که در آن شاره سرمازا ذخیره میگردد .
۳ ـ ۳۰ ـ مخزن جداکننده ۱۳ ـ عبارت است از مخزن تحت فشاری که برای جداسازی گاز از مایع شاره سرمازای برگشتی از تبخیر کننده بکار میرود .
۳ ـ ۳۱ ـ کنترلها ۱۴ ـ عبارت است از تجهیزاتی که برای راهبری خودکار در نقاط مختلف سیستم سرمازایی مورد استفاده قرار میگیرد .
۳ ـ ۳۲ ـ تجهیزات و مواد یدکی ـ عبارت است از لوازمی که در صورت از کار افتادن اجزایی از سیستم جایگزین آنها میشود .
۳ ـ ۳۳ ـ سیستم مرکزی ـ عبارت است از یک واحد تولید سرما همراه با تجهیزات مربوطه که سرمای مورد نیاز کلیه سالنهای نگهداری و هر فضای دیگری را تأمین میکند .
۳ ـ ۳۴ ـ سیستم تک واحدی ـ عبارت است از واحدهای تولید سرما که به طور جداگانه سرمای هر یک از سالنهای نگهداری و یا هر فضای دیگر را تأمین میکند .
۴٫ محل سردخانه
در انتخاب محل سردخانه نکات زیر باید مورد توجه قرار گیرد :
۴ ـ ۱ ـ دسترسی به جاده یا راه ارتباطی .
۴ ـ ۲ ـ دسترسی به آب ( اعم از آب لوله کشی , رودخانه , چاه و یا غیر آن .)
۴ ـ ۳ ـ دسترسی به برق ( اعم از شبکه برق سراسری یا نیروگاه اختصاصی .)
۴ ـ ۴ ـ دسترسی به تلفن ( اعم از با سیم یا بی سیم و یا سایر وسایل مخابراتی .)
۴ ـ ۵ ـ دوری از تجمع مراکز زباله و جانوران مزاحم ( به ویژه جوندگان و حشرات موذی .)
۴ ـ ۶ ـ داشتن فاصله کافی از مراکز و واحدهایی که به نحوی موجب آلودگی هوا و محیط میشوند طبق ضوابط مراجع صلاحیتدار مربوطه .
۴ ـ ۷ ـ فاصله کافی از مسیل طبق ضوابط مراجع صلاحیتدار مربوطه .
۴ ـ ۸ ـ فاصله کافی از خط گسل شناخته شده زلزله طبق ضوابط مراجع صلاحیتدار مربوطه ( در هر صورت ضوابط ایمنی در برابر زلزله باید در ساختمان آن رعایت شود ).
۵٫ طرح ساختمان سردخانه
پس از انتخاب محل سردخانه با توجه به مندرجات بند ۴ مهندس طراح باید ساختمان اصلی , سایر بناها و محوطه را با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی و بر اساس حجم مفید مورد نظر و رعایت موارد زیر طوری طراحی کند که ضمن استفاده بهینه از زمین نیازهای سردخانه به بهترین وجه ممکن تأمین گردد .
۵ ـ ۱ ـ محاسبه مساحت زمین مورد نیاز برای بنای اصلی سردخانه با توجه به موارد استفاده و حجم مفید سردخانه و تعیین محل بنای اصلی , به علاوه باید زمین کافی برای موارد زیر نیز مد نظر قرار گیرد :
۵ ـ ۱ ـ ۱ ـ بارگیری , تخلیه و مانور وسایط نقلیه
۵ ـ ۱ ـ ۲ ـ پارکینگ
۵ ـ ۱ ـ ۳ ـ محل باسکول
۵ ـ ۱ ـ ۴ ـ ساختمان جنبی از قبیل نگهبانی , سرویسها و دفاتر
۵ ـ ۱ ـ ۵ ـ محوطه فضای سبز
۵ ـ ۶ ـ ۱ ـ محل مسکونی برای کارکنان سردخانه در صورت امکان و مهمانسرا
۵ ـ ۲ ـ نقشه بنا و محوطه سازی باید به گونهای باشد که تسهیلات و نکات زیر در آن رعایت شده باشد :
۵ ـ ۲ ـ ۱ ـ ورود و خروج وسایط نقلیه باری به محوطه سردخانه , توزین کالا , تخلیه و بارگیری به راحتی انجام گیرد .
۵ ـ ۲ ـ ۲ ـ ساختمانهای اداری , غذاخوری و سرویسها ( دستشویی , دوش حمام , آشپزخانه و توالت ) دارای موقعیت و زیربنای مناسب باشد .
۵ ـ ۲ ـ ۳ ـ ورود و خروج مراجعان و پارکینگ اتومبیلهای آنان در محل مناسب به آسانی انجام گیرد .
۵ ـ ۲ ـ ۴ ـ محل پارکینگ برای دو دستگاه ماشین آتش نشانی به گونهای که در موارد عادی از این محل استفاده نگردد در نظر گرفته شود .
۵ ـ ۲ ـ ۵ ـ محل استراحت نگهبانان و رانندگان در جای مناسب در محوطه بوده و محل مسکونی کارکنان خارج از محیط کار سردخانه باشد .
۵ ـ ۲ ـ ۶ ـ محل مخصوص جمع آوری و دفع زباله و ضایعات به منظور جلوگیری از انتشار آلودگی و جانوران موذی و غیره به ساختمان سردخانه در دورترین نقطه محوطه سردخانه از بناهای اصلی در نظر گرفته شود .
۵ ـ ۲ ـ ۷ ـ اتاق نگهداری مواد سریع الاشتعال و قابل انفجار نظیر مواد گازی , رنگ روغن و تینر دور از ساختمانهای اصلی و جنبی سردخانه و مجهز به سیستم تهویه مناسب پیش بینی گردد .
۵ ـ ۳ ـ در طرح و تیغه بندی ساختمان اصلی سردخانه موارد زیر باید رعایت شود :
۵ ـ ۳ ـ ۱ ـ نوع بهرهگیری از سردخانه
۵ ـ ۳ ـ ۲ ـ پیش بینی اجزای ساختمان و تعیین ابعاد آنها با توجه به :
ـ نوع کالاهای نگهداری
ـ شرایط نگهداری کالا از نظر دما , دمه نسبی , روش چیدن , سرعت گردش هوا با توجه به ماندگاری آن و شرایط اختصاصی مربوط به هر کالا .
۵ ـ ۴ ـ اجزای ساختمان اصلی سردخانه و مواردی که باید در آن رعایت شود به شرح زیر میباشد :
۵ ـ ۴ ـ ۱ سالنهای نگهداری ـ تعداد سالنهای نگهداری , ابعاد سالنها , جای هر سالن نسبت به راهروی ارتباطی
۵ ـ ۴ ـ ۱ ـ ۱ ـ عایق کاری سالنهای نگهداری باید بر اساس استانداردهای ملی مربوطه باشد .
۵ ـ ۴ ـ ۱ ـ ۲ ـ سالنهای نگهداری کنترل اتمسفر باید به گونهای طراحی , محاسبه و اجرا شوند که علاوه بر تحمل بار وارده بر آن قدرت تحمل فشار باری معادل ۵ سانتی متر ستون آب را به طور وسیع و یکنواخت داشته باشند و کاملا هوابندی شده باشند ( ضمنأ بند ۵ ـ ۵ را ببینید )
۵ ـ ۴ ـ ۱ ـ ۳ ـ اجرای فاصله نگهدار در سالنهای نگهداری که از قفسه بندی ( باکس پالت ) برای چیدن کالا بهرهگیری نمیگردد , ضروری است .
۵ ـ ۴ ـ ۲ ـ راهروهای ارتباطی
۵ ـ ۴ ـ ۲ ـ ۱ ـ در طرح ساختمان سردخانه جای سالنها نسبت به هم باید طوری باشد که طول راهروهای ارتباطی به جهت رعایت حداقل فاصله در بارگیری و تخلیه طولانی نباشد در صورتی که طول راهرو بیش از ۵۴ متر باشد باید در انتهای راهرو , در خروجی و سکوی بارگیری و تخلیه پیش بینی گردد .
۵ ـ ۴ ـ ۲ ـ ۲ ـ با در نظر گرفتن عرض لازم برای حرکت لیفت تراکها پهنای ۶ ـ ۵ متر برای راهروها سفارش میگردد .
۵ ـ ۴ ـ ۲ ـ ۳ ـ چون نیاز چندانی به ارتفاع زیاد راهرو نیست لذا بهتر است با ایجاد سقف کاذب از قسمت فوقانی راهرو به عنوان محلی برای عبور لولهها و همچنین قرار دادن کابلها و غیره استفاده کرد رعایت این امر در مورد سردخانههایی که دارای سیستم سرمازای آمونیاکی میباشند ضروری است .
۵ ـ ۴ ـ ۳ ـ آمادگاه ـ ابعاد آمادگاه با توجه به نوع و حجم مفید سردخانه تعیین میگردد و جای آن بعد از بارانداز میباشد آمادگاه باید دارای تجهیزات مناسب برای کنترل دما باشد و موارد بهرهگیری آن به شرح زیر است :
۵ ـ ۴ ـ ۳ ـ ۱ ـ نگهداری موقت کالا , به گونهای که بتوان مقادیر کم کالا را قبل از بارگیری یا فرآیند بعدی به مدت کوتاهی در آن نگهداری نمود .
۴ ـ ۵ ـ ۳ ـ ۲ ـ جور کردن , درجه بندی , بسته بندی و سایر فرآیندهای متناسب با نوع مواد خوراکی
۵ ـ ۴ ـ ۴ ـ پیش سردکن ـ برای سردخانههایی که کالای گرم پذیرفته و منجمد میکنند پیش سردکن لازم است . جای آن کنار تونل انجماد میباشد .
۵ ـ ۴ ـ ۵ ـ تونل انجماد ـ کلیه سردخانههایی که علاوه بر نگهداری کالاهای منجمد عمل انجماد را نیز انجام میدهند باید دارای یک یا چند تونل انجماد متناسب با نیاز سردخانه باشند .
۵ ـ ۴ ـ ۶ ـ موتورخانه ـ موارد زیر باید درباره موتورخانه مد نظر قرار گیرد :
۵ ـ ۴ ـ ۶ ـ ۱ ـ سطح زیر بنای کافی متناسب با حجم سردخانه و رعایت مسایل فنی .
۵ ـ ۴ ـ ۶ ـ ۲ ـ مقاومت کافی کف موتورخانه برای حمل و نقل در زمان نصب ماشین آلات و تحمل بیشترین فشار احتمالی
۵ – ۴ – ۶ – ۳ – ساختمان بدنه موتورخانه با مصالح ساختمانی مناسب ( آجر یا بلوک ) به طوری که آن را از قسمتهای سرد جدا کند .
۵ ـ ۴ ـ ۶ ـ ۴ ـ ارتفاع سقف به اندازهای که اجرای لوله کشی و دسترسی به شیرآلات به آسانی صورت گیرد و ضمنأ دارای فضای کافی جهت تهویه باشد .
۵ ـ ۴ ـ ۶ ـ ۵ ـ در ورودی جداگانه و راه فرار ( بسته به بزرگی یا کوچکی حداقل دارای دو در یا بیشتر که کارکنان بتوانند در مواقع اضطراری خود را نجات دهند .
۵ ـ ۴ ـ ۶ ـ ۶ ـ تجهیزات مناسب تهویه .
۵ ـ ۴ ـ ۷ ـ انبار قطعات و مواد یدکی ـ با گنجایش کافی متناسب با قطعات و موادی که در آن نگهداری میشود .
۵ ـ ۴ ـ ۸ ـ اتاق کنترل ـ در کنار موتورخانه که دارای پنجره و در مشترک با موتورخانه باشد به طوری که بتوان به آسانی بر دستگاههای موتورخانه نظارت نمود .
۵ ـ ۴ ـ ۹ ـ نیروگاه ـ با ابعاد ساختمانی و توان تولید متناسب با نیاز برقی و تجهیزات .
۵ ـ ۴ ـ ۱۰ ـ اتاق ترانسفورماتور ـ طبق ضوابط وزارت نیرو .
۵ ـ ۴ ـ ۱۱ ـ فضای شارژ باطری و تعمیرگاه ـ با در نظر گرفتن موارد زیر :
۵ ـ ۴ ـ ۱۱ ـ ۱ ـ کف فضای شارژ باطری باید دارای شیب بندی مناسب و کف سازی مناسب باشد .
۵ ـ ۴ ـ ۱۱ ـ ۲ ـ فضای شارژ باطری حتمأ از سایر قسمتها مجزا باشد .
۵ ـ ۴ ـ ۱۱ ـ ۳ ـ دارای تجهیزات مناسب تهویه به گونهای که هوای آلوده را از قسمت بالای باطریها تخلیه کند باشد .
۵ ـ ۴ ـ ۱۲ ـ بارانداز ( سکوی تخلیه و بارگیری ) ـ با در نظر گرفتن موارد زیر :
۵ ـ ۴ ـ ۱۲ ـ ۱ ـ ابعاد بارانداز با توجه به نوع سردخانه و میزان تخلیه و بارگیری آن تعیین گردد .
۵ ـ ۴ ـ ۱۲ ـ ۲ ـ ارتفاع مناسب بارانداز معمولا بین ۱/۲۰ ـ ۱ متر بوده و در بعضی موارد متحرک میباشد .
۵ ـ ۴ ـ ۱۲ ـ ۳ ـ لبه بارانداز باید مجهز به ضربه گیر باشد .
۵ ـ ۴ ـ ۱۲ ـ ۴ ـ بارانداز حتی الامکان سرپوشیده باشد .
۵ ـ ۴ ـ ۱۳ ـ درهای اصلی سالنها به راهروهای ارتباطی .
۵ ـ ۴ ـ ۱۴ ـ درهای اضطراری .
۵ ـ ۴ ـ ۱۵ ـ پلهها و نردبانهای ثابت برای ورود و خروج افراد تعمیر کار به قسمت تجهیزات , لولهها و محلهای مربوطه .
۵ ـ ۵ ـ ایستایی
۵ ـ ۵ ـ ۱ ـ پی سردخانه
۵ ـ ۵ ـ ۱ ـ ۱ ـ زمین زیر پی سردخانه باید بر اساس آیین نامه ملی ساختمان بخش مربوط به مکانیک خاک جهت پی سازی ( از انتشارات وزارت مسکن و شهر سازی ) مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد .
یادآوری ـ در صورتی که در منطقه گونههای علفهای هرز که میتواند از جدار سیمان عبور کنند وجود داشته باشد باید قبل از کف سازی با سموم مناسب ( علف هرزه کش ) سمپاشی شود .
۵ ـ ۵ ـ ۱ ـ ۲ ـ در مطالعه زمین زیر پی به علت شرایط خاص سردخانه باید تورم خاک در اثر یخبندان در کف سالنهای نگهداری زیر صفر مورد بررسی قرار گرفته شود و برای جلوگیری از آن تدابیر لازم به عمل آید . راه حلهای زیر پیشنهاد میگردد :
ـ شمع کوبی و پی سازی روی شمع به ویژه در مناطق ساحلی .
ـ زه کشی در زمین و تهویه زمین زیر سردخانه به طور طبیعی با استفاده از کانال و یا لوله در حالی که طول کانال و یا لوله در جهت تهویه کمتر از ۳۰ متر باشد .
ـ تهویه مصنوعی با هوای گرم در طول بیش از ۳۰ متر .
ـ استفاده از منبع حرارتی در زیر عایق کف سردخانه .
یادآوری ۱ ـ محل عبور جریان هوا از دو طرف در سیستم تهویه طبیعی و مصنوعی باید با تور سیمی و یا صفحات مشبک فلزی به منظور جلوگیری از ورود جانوران پوشانده شود .
یادآوری ۲ ـ در لولههای تهویه برای خروج آب تقطیر شده باید پیش بینیهای لازم به عمل آید .
۵ ـ ۵ ـ ۱ ـ ۳ ـ توجه ویژه به جلوگیری از نشست در ساختمان سردخانه برای حفظ خواص عایقها و جلوگیری از ترک خوردن آنها و اتلاف انرژی و نیز محافظت از لوله کشی .
۵ ـ ۵ ـ ۱ ـ ۴ ـ رعایت مقررات و ضوابط مندرج در آئین نامه ملی ساختمان مبحث شماره ۷ ـ ( پی و پی سازی ) ـ ( نشریه وزارت مسکن و شهرسازی طرح , محاسبه و اجرای پی ریزی سردخانه .)
۵ ـ ۵ ـ ۲ ـ اسکلت ساختمان سردخانه میتواند فلزی , بتون آرمه , مختلط فلزی و بتونی , پیش ساخته ( سوله ) و مصالح بنایی باشد .
یادآوری ۱ ـ نوع اسکلت با توجه به شرایط اقلیمی , حجم سردخانه مسائل فنی و اقتصادی انتخاب میگردد .
یادآوری ۲ ـ اسکلت ساختمان باید بر اساس مقررات و ضوابط مندرج در استاندارد شماره ۵۱۹ ایران ( حداقل بار وارد بر ساختمانها و ابنیه فنی ) و شماره ۲۸۰۰ ایران ( آئین نامه ساختمانها در برابر زلزله ) طرح و محاسبه گردد .
۵ ـ ۵ ـ ۲ ـ ۱ ـ اسکلت فلزی ـ طرح , محاسبه و اجرای این نوع اسکلت باید با توجه به مقررات و ضوابط مندرج در آئین نامه ملی ساختمان مبحث شماره ۱۰ ( طرح و اجرای ساختمانهای فولادی ) صورت گیرد . علاوه بر آن رعایت نکات زیر در این نوع اسکلتها ضروری است :
ـ جلوگیری از خوردگی مصالح فلزی به علت شرایط خاص سردخانه .
ـ اتخاذ تدابیر لازم برای جلوگیری از ایجاد پلهای حرارتی و تعریق .
۵ ـ ۵ ـ ۲ ـ ۲ ـ اسکلت بتون آرمه ـ طرح , محاسبه و اجرای این نوع اسکلت باید بر اساس مقررات و ضوابط مندرج در آئین نامه ملی ساختمان مبحث شماره ۹ ( طرح و اجرای ساختمانهای بتون آرمه ) صورت گیرد .
۵ ـ ۵ ـ ۲ ـ ۳ ـ اسکلت مختلط فلزی و بتونی ـ با توجه به بندهای ۵ ـ ۵ ـ ۲ ـ ۱ و ۵ ـ ۵ ـ ۲ ـ ۲ شرایط آن مورد توجه باشد .
۵ ـ ۵ ـ ۲ ـ ۴ ـ اسکلت پیش ساخته ـ این نوع اسکلت از قطعات پیش ساخته فلزی , بتونی چوبی و یا سایر مصالح صنعتی ساخته میشود .
۵ ـ ۵ ـ ۲ ـ ۵ ـ اسکلت با مصالح بنایی ـ این نوع اسکلت با مصالحی نظیر آجر , سنگ , بلوک سیمانی و غیره ساخته میشود .
۵ ـ ۶ ـ اجزای ساختمان سردخانه
۵ ـ ۶ ـ ۱ ـ عایق رطوبتی
برای جلوگیری از نفوذ دمه به داخل و آسیب وارده به اجزای ساختمانی و در نهایت جلوگیری از افزایش بار حرارتی سیستم سرمازا باید از عایق رطوبتی بهرهگیری شود .
۵ ـ ۶ ـ ۱ ـ ۱ ـ ویژگیهای لازم برای عایق رطوبتی به شرح زیر است :
ـ مقاوم در برابر نفوذ دمه و آب
ـ انعطاف و شکل پذیری .
ـ داشتن استحکام در برابر فشار .
۵ ـ ۶ ـ ۱ ـ ۲ ـ جای نصب ـ عایق رطوبتی در طرفی که فشار جزئی بخار آب زیاد است یعنی در سطح خارجی عایق حرارتی در کف , دیوار و سقف میباشد ضروری است در مناطق سردسیر به ویژه در سردخانههای بالای صفر در طرف دیگر عایق حرارتی عایق رطوبتی دیگری نیز کار گذاشته شود .
یادآوری ـ نصب عایق رطوبتی باید به گونهای باشد که در آن درزی به وجود نیاید و آسیبی به آن نرسد .
۵ ـ ۶ ـ ۱ ـ ۳ ـ عایق رطوبتی در کف و دیوارها به گونهای باید اجرا شود که قسمتی از عایق مربوط به سقف روی عایق رطوبتی دیوار و قسمتی از عایق مربوط به دیوار روی عایق رطوبتی کف را بپوشاند .
۵ ـ ۶ ـ ۲ ـ عایق حرارتی ـ عایق حرارتی در محل مناسب ساختمان سردخانه برای کاهش تبادل حرارتی و نیز جلوگیری از افزایش بار حرارتی سیستم سرمازا نصب میگردد .
یادآوری ـ در انتخاب ضخامت عایق حرارتی , جلوگیری از تقطیر آب در سطح عایق و رعایت جنبه اقتصادی مورد توجه است و ضخامت عایق باید به اندازهای باشد که تبادل حرارت در سطوح مختلف ۱۱/۵ ـ ۹ وات بر متر مربع باشد .
۵ ـ ۶ ـ ۲ ـ ۱ ـ ویژگیهای لازم برای عایق حرارتی به شرح زیر است .
ـ نداشتن مو
ـ قابل تجزیه نبودن در شرایط سردخانه
ـ نم گیر نبودن چون در اثر جذب آب مقاومت حرارتی عایق کم میشود .
ـ داشتن جنس مناسب به گونهای که میکرو ارگانیسمها در آن رشد نکنند و جای لانه , رشد و عبور جانوران نشود .
ـ به آسانی شعلهور نشده و آتشگیری را شدت ندهد .
ـ در برابر بارهای وارده مقاوم باشد .
ـ خاصیت عایق بودن را به مرور زمان از دست ندهد .
یادآوری : عایقهای حرارتی مورد استفاده در برابر نم و آتشگیری محافظت شوند .
۵ ـ ۶ ـ ۲ ـ ۲ ـ محل نصب عایق حرارتی – بند ۵ ـ ۶ ـ ۱ ـ ۲ را ببینید .
۵ ـ ۶ ـ ۲ ـ ۳ ـ اگر از دیواره عایق پیش ساخته ۱۵ بهرهجویی نشود بهتر است روی عایقهای حرارتی واقع در سطوح جانبی سردخانه با مصالحی نظیر اندود سیمانی , بلوک سیمانی , ورقهای قلع اندود , ورقهای آلومینیومی , ورقهای فولادی زنگ نزن و غیره پوشانده شود .
۶ ـ ۵ ـ ۲ ـ ۴ ـ اگر عایق حرارتی یک پارچه نباشد باید عایقها در دو لایه و یا بیشتر به صورتی که درزها روی هم قرار نگیرد نصب شود .
۵ ـ ۶ ـ ۳ ـ کف سردخانه ـ طرح , محاسبه و اجرای کف سازی سردخانه باید با شرایط خاص سردخانه مناسب باشد و کف ساخته شده و بارهای وارده بر زمین زیر آن باید با مقررات و ضوابط مندرج در استاندارد شماره ۵۱۹ ایران ( حداقل بار وارده بر ساختمانها و ابنیه فنی ) مطابقت داشته باشد .
۵ ـ ۶ ـ ۳ ـ ۱ ـ از نصب کف شوی در کف سالنهای نگهداری اجتناب شود و در صورت ضرورت نصب , دهانه خروجی کف شوی باید درپوش داشته باشد و در لوله گذاری تدابیر لازم به منظور جلوگیری از یخ زدگی آنها و نیز جلوگیری از ورود جانوران موذی به داخل سردخانه در نظر گرفته شود .
۵ ـ ۶ ـ ۳ ـ ۲ ـ سفارش میشود در کف ورودی سالنهای نگهداری زیر صفر جلوی در المنت برقی گرمازا کار گذاشته شود تا از یخ زدگی کف جلوگیری گردد .
۵ ـ ۶ ـ ۳ ـ ۳ ـ برش کف ـ اجزای برش کف سردخانه که در شکل ۱ و ۲ نشان داده شده است از زیر پی به طرف داخل باید مطابق با شرایط زیر باشد :
ـ تراکم خاک زیر کف باید به گونهای باشد که فشار وارد از کف را به نحو مطلوبی تحمل کند .
ـ سطح کف باید از بتون تراز ( مگر ) پوشیده شود .
ـ عایق رطوبتی ـ موارد مندرج در بند ۵ ـ ۶ ـ ۱ در مورد کف سردخانه رعایت گردد .
ـ عایق حرارتی ـ موارد مندرج در بند ۵ ـ ۶ ـ ۲ در مورد کف سردخانه رعایت گردد .
ـ لایه بتون مسلح با ضخامت حداقل ۱۵ سانتی متر که ۳۵۰ ـ ۳۰۰ کیلوگرم سیمان در متر مکعب بتن داشته باشد . سطح تمام شده بتون باید صاف باشد .
۵ ـ ۶ ـ ۴ ـ دیوار سردخانه ـ برای دیوارهای سردخانه با توجه به نوع اسکلت ساختمانی بکار رفته میتوان از دیواره عایقی پیش ساخته استفاده نمود . در صورت استفاده از اسکلت با مصالح ساختمانی برای عایق کاری آن میتوان طبق شکل شماره ۳ عمل کرد .
۵ ـ ۶ ـ ۴ ـ ۱ ـ برش عرضی دیوار سردخانه از بیرون به داخل از بخش‌های زیر تشکیل میگردد :
ـ در صورتی که دیوار به علت صاف نبودن به اندود سیمانی نیاز داشته باشد اندود سیمانی شود .
ـ موارد مندرج در بند ۵ ـ ۶ ـ ۱ در مورد عایق رطوبتی دیوار سردخانه رعایت گردد .
ـ موارد مندرج در بند ۵ ـ ۶ ـ ۲ در مورد عایق حرارتی دیوار سردخانه رعایت گردد .
یادآوری ۱ ـ جدار نهایی و تمام شده ممکن است از نوع رابیتس ۱۶ و اندود سیمانی ورقهای قلع اندود , ورقهای آلومینیومی , فولاد زنگ نزن و غیره باشد .
یادآوری ۲ ـ با توجه به بندهای ۳ ـ ۶ و ۵ ـ ۴ ـ ۱ فاصله نگهدار با ارتفاع مناسب باید در نظر گرفته شود . یک نمونه بتونی آن در شکل شماره ۳ نشان داده شده است .
۵ ـ ۶ ـ ۵ ـ سقف سردخانه ـ پوشش سقف سردخانه ممکن است یکی از دو نوع زیر باشد :
ـ سقف تخت
ـ سقف شیب دار
۵ ـ ۶ ـ ۵ ـ ۱ ـ سقف تخت ـ در مورد سقف تخت نکات زیر از بیرون به داخل سردخانه باید رعایت شود :
ـ بعد از پایان پوشش سازهای سقف سطح صافی برای عایق کاری ایجاد گردد . این عمل در مورد پوششهای تیر آهن یا تیرهای بتونی با مصالح بنایی ممکن است با اندود سیمانی انجام شود .
ـ موارد مندرج در بند ۵ ـ ۶ ـ ۱ در مورد عایق رطوبتی سقف سردخانه رعایت گردد .
ـ موارد مندرج در بند ۵ ـ ۶ ـ ۲ در مورد عایق حرارتی سقف سردخانه رعایت گردد مطالب بند ۵ ـ ۶ ـ ۴ ـ ۱ مربوط به عایق حرارتی در اینجا نیز صادق است .
۵ ـ ۶ ـ ۵ ـ ۲ ـ سقف شیبدار ـ این نوع سقف خود از دو سقف اصلی و کاذب تشکیل شده است . پوشش سقف اصلی برابر با نوع اسکلت بکار رفته با بهره جویی از آئین نامه مربوطه اجرا میشود و برای نصب سقف کاذب از شبکههای فلزی , چوبی و غیره میتوان استفاده نمود . این شبکهها باید با توجه به مقاومت و تبادل حرارتی آن طرح و ساخته شود . پوشش سقف کاذب طبق شکل شماره ۴ از بیرون به داخل تشکیل شده است از :
ـ عایق رطوبتی
ـ عایق حرارتی
ـ جدار نهایی
یادآوری ۱ ـ در صورتی که در سردخانه سقف کاذب وجود داشته باشد . تهویه فضای بالای سقف کاذب ( فضای بین سقف اصلی و کاذب ) برای جلوگیری از تقطیر آب و کاهش دما ضروری است .
یادآوری ۲ ـ در پوشش سقف سردخانه میتوان از پانلهای پیش ساخته بهره جویی نمود بهر صورت این نوع سقف باید شرایط فنی لازم را از نظر مقاومتهای سازهای , حرارتی و رطوبتی دارا باشد .
۵ ـ ۶ ـ ۶ ـ در سردخانه ـ در سردخانه بایر مناسب با حجم آن , نوع کالایی که نگهداری میشود و روش حمل و نقل باشد . درهای سردخانه باید ویژگیهای زیر را دارا باشد .
۵ ـ ۶ ـ ۶ ـ ۱ ـ از موادی ساخته شود که محل مناسبی برای رشد و نمو میکرو ارگانیسمها , حشرات و غیره نباشد .
۵ ـ ۶ ـ ۶ ـ ۲ ـ در و چهار چوب هر دو باید هوابندی شده باشد .
۵ ـ ۶ ـ ۶ ـ ۳ ـ بدنه در باید دارای عایق حرارتی باشد روکش محافظ رطوبت داشته باشد .
۵ ـ ۶ ـ ۶ ـ ۴ ـ بهتر است در سالنهای نگهداری که ورود و خروج کالا در آن زیاد است با فرمان خودکار باز و بسته شود ولی باید بتوان با دست نیز در را باز بسته نمود .
۵ ـ ۶ ـ ۶ ـ ۵ ـ جلوی در سردخانه باید حفاظ مناسب باشد که هنگام ورود و خروج کالا درها آسیبی نبیند .
۵ ـ ۶ ـ ۶ ـ ۶ ـ درهای سردخانه از درون و برون قابل باز شدن باشد حتی در مواقعی که از بیرون قفل شده باشند .
۵ ـ ۶ ـ ۶ ـ ۷ ـ در سالنهای نگهداری زیر صفر پیش بینی لازم برای جلوگیری از یخ زدگی بین در و چهار چوب آن باید به عمل آید .
۵ ـ ۶ ـ ۶ ـ ۸ ـ در سالنهای نگهداری که ورود و خروج کالا در آن زیاد باشد نباید مستقیمأ به محیط بیرون از سردخانه باز شود و ضروری است در صورت نداشتن راهروی ارتباطی فضایی بسته در جلوی در تعبیه گردد .
۵ ـ ۶ ـ ۶ ـ ۹ ـ در سالنهایی که در آنها مدت زیادی باز میماند بهتر است پرده هوا در جلوی در تعبیه نمود . پیشنهاد میگردد پرده هوا در بیرون از سالن بالای در کار گذاشته شود . ضمنأ به جای پرده هوا میتوان از پرده یا در پلاستیکی بعد از در سالن بهره جویی نمود .
۵ ـ ۶ ـ ۷ ـ دریچه هواکش ـ پیش بینی محل نصب هواکش برای تهویه سالنهای نگهداری بالای صفر سفارش میشود .
۶٫ تجهیزات و مواد
۶ ـ ۱ ـ تجهیزات و مواد تولید و توزیع سرما ـ تجهیزات و مواد تولید و توزیع سرما عبارتند از :
ـ کمپرسور
ـ کندانسور
ـ تبخیر کننده
ـ مخزن شاره سرمازا
ـ مخزن جدا کننده ( در سیستم آمونیاکی )
ـ پمپها
ـ شیرها
ـ کنترلها
ـ لولهها
ـ شارههای سرمازا
یادآوری ۱ ـ این تجهیزات باید برای حداکثر بار سرمایی سردخانه ۱۷ طرح , محاسبه و انتخاب شود .
یادآوری ۲ ـ از این تجهیزات به دو گونه سیستم مرکزی و سیستم تک واحدی برای تولید سرما بهره جویی میگردد .
۶ ـ ۱ ـ ۱ ـ کمپرسور ـ رایجترین روش تولید سرما در سردخانههای مواد خوراکی استفاده از کمپرسور است . شمار و توان سرمازایی کمپرسورها باید با توجه به بار سرمایی ناشی از بهره جویی از بیشترین حجم مفید سردخانه در نظر گرفته شود . این دستگاهها دارای انواع مختلفی میباشند و با توجه به پیشرفتهای کنونی در زمینه تولید کمپرسورها برای بهره جویی از کارآیی افزونتر با رعایت صرفه اقتصادی توصیه میشود از تعداد کمتری کمپرسور با توان سرما دهی بیشتر بهرهگیری کرد . ۱۸ توان سرمازایی یکی از کمپرسورها باید مناسب با کمترین بار سرمایی باشد .
۶ ـ ۱ ـ ۲ ـ کندانسور ـ این دستگاه باید دارای ظرفیتی باشد تا حداکثر بار سرمایی و بار ناشی از توان جذب شده از الکتروموتور کمپرسورها را در بحرانیترین شرایط اقلیمی جبران کند .
۶ ـ ۱ ـ ۳ ـ تبخیر کننده ـ این دستگاه باید به گونهای انتخاب گردد که اختلاف دمای شاره سرمازای درون کوئل تبخیر کننده با دمای مناسب سالن نگهداری برای حفظ دمه نسبی آن با جدول شماره ۵ منطبق باشد .
ارقام جدول فوق برای کالاهای بدون بسته بندی میباشد و در مورد کالاهای بسته بندی شده که بسته بندی آنها در برابر از دست دادن رطوبت مقاوم است , اختلاف دمای ۱۴ تا ۹ درجه سلسیوس قابل قبول است . جا و شمار تبخیر کنندهها در هر سالن باید به گونهای تعیین گردد که اولا رانش هوا به دورترین کالاها رسیده و اختلاف دما در نقاط مختلف سالن از حد تعیین شده بیشتر نگردد . در مورد سیستم هوای ساکن و کالاهایی که برای نگهداری نیاز به گردش هوا ندارند , مسئله رانش هوا منتفی است .
یادآوری ۱ ـ فاصله بین پرههای ۱۹ کوئل تبخیر کننده در شرایط دمای صفر حداقل ۶ میلی متر و در دمای زیر صفر حداقل ۸ میلی متر تعیین گردد .
یادآوری ۲ ـ سرعت هوایی که از روی کوئل تبخیر کننده عبور داده میشود باید حداقل ۲/۵ متر در ثانیه و حداکثر ۵ متر در ثانیه باشد در تونلهای انجماد سرعت هوای عبوری میتواند حداکثر ۱۰ متر در ثانیه باشد .
یادآوری ۳ ـ در مورد کالاهایی که آب آنها حتی المقدور باید حفظ گردد و مدت نگهداری آنها نیز طولانی میباشد سرعت هوای عبوری حداکثر باید ۱/۵ متر در ثانیه باشد و در سالنهای بالای صفر مخصوص نگهداری میوه حجم جابجایی هوا به گونهای باشد که حداقل ۳۰ برابر حجم سالن نگهداری هوای سرد در هر ساعت در اطراف ستونهای جعبه میوه گردش داده شود .
یادآوری ۴ ـ سفارش میشود بادزنهایی با موتورهای دو سرعته در تبخیر کنندهها برای تغییر سرعت گردش هوای سرد در نظر گرفته شود .
یادآوری ۵ ـ در زیر تبخیر کنندهها سینی مخصوص جمع آوری آب باید نصب گردد و آب طشتک با لولهای که شیب کافی داشته باشد به بیرون از سالن هدایت گردد . در سالنهای با دمای زیر صفر سینی و لوله تخلیه باید دارای المان حرارتی باشد و ضمنأ ادامه لولههای تخلیه در بیرون از سالن دارای سیفون بوده و شیب مناسب داشته باشد .
یادآوری ۶ ـ در مواردی که برفک زدایی با فرمان خودکار عمل میکند باید وسایل خودکار مذکور با فرمان دستی نیز قابل کنترل باشد .
۶ ـ ۱ ـ ۴ ـ مخزن شماره سرمازا ـ مخزن شاره سرمازا باید برای فشاری که به آن وارد میآید مناسب باشد و با فشار معادل ۱/۵ برابر فشار کار آزمایش شده باشد و برای آسانی در نگهداری و تعمیرات سردخانه مجموع گنجایش مخازن حداقل باید ۱۲۰ درصد حجم کل شاره سرمازا در سیستم باشد .
یادآوری ـ نصب وسیله مناسب نمایش سطح شاره سرمازا در مخزنهای با گنجایش بیش از ۳۰۰ لیتر ضروری است .
۶ ـ ۱ ـ ۵ ـ مخزن جداکننده ـ این مخزن باید برای تحمل ۱/۵ برابر بیشترین فشاری که به آن وارد میآید مناسب باشد ( حداقل ۲۲ اتمسفر .)
۶ ـ ۱ ـ ۶ ـ بمبها ـ دبی پمپ ( در مورد سرمازای آمونیاک ) باید ۴ ـ ۳ برابر دبی شاره سرمازای مورد نیاز باشد .
۶ ـ ۱ ـ ۷ ـ شیرها ـ شیرها باید جایی نصب شوند که به آسانی در دسترس باشند و در مورد سیستم سرمازای آمونیاکی , شیرهای مربوط به تبخیر کننده حتی المقدور بیرون از سالن نگهداری نصب گردد .
۶ ـ ۱ ـ ۸ ـ کنترلها ـ به بند ۷ ـ ۲ ایمنی تجهیزات مراجعه شود .
۶ ـ ۱ ـ ۹ ـ لولهها ـ در طرح , محاسبه و اجرای شبکه لوله کشی شاره سرمازا نکات زیر باید مورد توجه قرار گیرد :
۶ ـ ۱ ـ ۹ ـ ۱ ـ جنس لولهها باید به گونهای باشد که شاره سرمازا باعث خوردگی آن نگردد .
۶ ـ ۱ ـ ۹ ـ ۲ ـ به منظور کاهش طول لوله کشی و مقدار شاره سرمازا و افت فشار , لوله کشی حتی المقدور باید کوتاه و مستقیم باشد .
۶ ـ ۱ ـ ۹ ـ ۳ ـ لولهها باید از آسیبهای مکانیکی و صدمات ناشی از شرایط جوی ( خوردگی , زنگ زدگی ) محافظت شوند .
۶ ـ ۱ ـ ۹ ـ ۴ ـ لولهها نباید مانع عبور و مرور باشند و نصب آنها به گونهای باشد که مانع بازدید و تعمیر کمپرسورها و سایر تجهیزات نگردد .
۶ ـ ۱ ـ ۹ ـ ۵ ـ برای نگهداری لولهها باید در فاصلههای مناسب از بست و آویز یا تکیه گاه استفاده نمود .
۶ ـ ۱ ـ ۹ ـ ۶ ـ در مواردی که احتمال تشکیل شبنم روی لولهها وجود دارد باید آن را با عایق رطوبتی نیز پوشاند .
۶ ـ ۱ ـ ۱۰ ـ شارههای سرمازا ۲۰شارههای سرمازایی که امروزه برای جذب گرما و تولید سرما در سردخانهها به کار میروند عبارتند از :
۶ ـ ۱ ـ ۱۰ ـ ۱ ـ آمونیاک
۶ ـ ۱ ـ ۱۰ ـ ۲ ـ انواع مجاز فرئون
۶ ـ ۱ ـ ۱۰ ـ ۳ ـ شارههای جدید
۶ ـ ۲ ـ تجهیزات برقی
۶ ـ ۲ ـ ۱ ـ در صورتی که سردخانه به شبکه عمومی برق متصل نباشد و خود دارای نیروگاه مستقل باشد بهتر است سیستم موتوری نیروگاه به گونهای انتخاب شود که با دور کم کار کند .
۶ ـ ۲ ـ ۲ ـ کابل کشی قدرت و کنترل باید جدا از هم کشیده شوند .
۶ ـ ۲ ـ ۳ ـ در سالنهای نگهداری چراغهای روشنایی و کلیدهای قطع و وصل آن باید از نوع ضد رطوبت بوده و برای شرایط کار سالنهای مزبور مناسب باشد , سفارش میگردد یک چراغ جهت نشان دادن یا خاموش بودن چراغهای داخل سالن بیرون از آن بالای در نصب شود , همین طور چراغی به منظور تأمین حداقل دید به لحاظ خروج اضطراری در محل در به طور دائم در سالن نگهداری روشن باشد .
۶ ـ ۲ ـ ۴ ـ در سالن نگهداری پریز , فیوز و جعبه تقسیم حتی الامکان نباید نصب گردد , در صورت ضرورت از جعبه تقسیم , پریز و فیوز ضد رطوبت بهره جویی شود .
۶ ـ ۲ ـ ۵ ـ برای هر یک از دستگاههای مصرف کننده برق در داخل سالنهای نگهداری باید رشته کابل مستقل و بدون نوار چسب و حتی الامکان به طور یکسره از تابلوی مخصوص واقع در خارج و در کنار در آن کشیده شود و روی تابلوی مزبور کلید قطع و وصل و فیوزهای مستقل برای هر یک از مصرف کنندهها نصب گردد .
۶ ـ ۲ ـ ۶ ـ کلید تابلوهای سردخانه , وسایل برقی و بدنه فلزی ساختمان سردخانه باید به گونهای مناسب اتصال زمین داشته باشد . به این منظور ضروری است شبکه اتصال زمین مناسب در نظر گرفته شود .
۶ ـ ۲ ـ ۷ ـ موتور بادزنها و سایر لوازم برقی که داخل سالن نگهداری نصب میگردد باید از نوع ضد رطوبت یا حداقل ۲۱IP54 و مناسب با شرایط سالن باشند .
۶ ـ ۲ ـ ۸ ـ حفاظتهای لازم جهت جلوگیری از آسیبهای فیزیکی کابلها به عمل آید .
۶ ـ ۳ ـ تجهیزات ترابری ـ تجهیزات ترابری که در داخل سردخانه مورد بهره برداری قرار میگیرد به طور کلی عبارتند از :
ـ لیفت تراک
ـ نقاله
ـ پالت تراک۲۲
۶ ـ ۴ ـ سایر تجهیزات
۶ ـ ۴ ـ ۱ ـ تجهیزات نم زن ـ این تجهیزات در سالنهای نگهداری با دمای بالای صفری که کالای مورد نگهداری نیاز به رطوبت دارد نصب میگردد و ضروری است که به طور خودکار عمل کند ولی دارای کنترل دستی نیز باشد .
۶ ـ ۴ ـ ۲ ـ تجهیزات تعیین دما ـ این تجهیزات شامل : ثبات دما ( نصب شده در تابلوی کنترل اصلی ,) دماسنج سوندی ( از نوع تیغهای و سوزنی ,) دماسنج رقمی و عقربهای میباشد که باید در سالنهای نگهداری در کنار در ورودی سالنها نصب گردد .
۶ ـ ۴ ـ ۳ ـ تجهیزات تعیین دمه ـ این تجهیزات شامل : ثبات دمه نسبی ( نصب شده در کنترل اصلی ,) دمه سنج رقمی و عقربهای که باید در سالنهای نگهداری در کنار در ورودی سالنها نصب گردد .
۶ ـ ۴ ـ ۴ ـ سختی گیر
۶ ـ ۴ ـ ۵ ـ دستگاه متعادل کننده فشار هوا ـ این دستگاه در داخل سالنهای نگهداری روی دیوار نصب میگردد و عمل آن جلوگیری از ایجاد خلأ نسبی میباشد . ۶ ـ ۴ ـ ۶ ـ هواکش
۶ ـ ۵ ـ تجهیزات و مواد یدکی
۶ ـ ۵ ـ ۱ ـ کمپرسور یدک
ـ کمپرسور یدکی در سیستم مرکزی به صورت نصب شده ضروری است . در صورتی که کمپرسورهای اصلی در مدار ۵ واحد و یا کمتر باشد یک واحد کمپرسور معادل بزرگترین گنجایش آنها باید نصب باشد در صورتی که تعداد کمپرسورهای سیستم از پنج واحد بیشتر و از ده واحد کمتر باشد بهتر است دو واحد با بیشترین گنجایش دو کمپرسور متفاوت سیستم نصب باشد و به مدار یا مدارهای توزیع سرما با کلیه شیرهای قطع و وصل متصل شده باشد .
ـ کمپرسور یدکی در سیستم تک واحدی بر حسب تعداد واحدهای اصلی مشابه نصب شده مطابق با جدول شماره ۶ در انبار تجهیزات یدکی موجود باشد و در این سیستم کمپرسورهای یدکی به صورت نصب شده ضروری نیست .
۶ ـ ۵ ـ ۲ ـ الکتروموتور یدک ـ وجود الکتروموتور یدک به شمار کافی در انبار تجهیزات یدکی ضروری است .
۶ ـ ۵ ـ ۳ ـ وجود پروانه بادزن به شمار کافی در انبار تجهیزات ضروری است .
۶ ـ ۵ ـ ۴ ـ پمپ آب یدک ـ حداقل یک پمپ آب یدکی با گنجایشی برابر بیشترین گنجایش پمپهای نصب شده به وسیله شیرها به مدار متصل باشد .
۶ ـ ۵ ـ ۵ ـ پمپ سرمازای یدک ـ حداقل یک پمپ سرمازای یدکی با گنجایشی برابر با بیشترین گنجایش پمپهای نصب شده به وسیله شیرهای مربوط به مدار متصل باشد .
۶ ـ ۵ ـ ۶ ـ نیروگاه یدک
۶ ـ ۵ ـ ۶ ـ ۱ ـ نیروگاه یدک در سردخانهای که به شبکه عمومی برق متصل نباشد به شرح زیر است :
ـ دو دستگاه نیروگاه برق هر یک صد درصد بار دائم همزمان مورد نیاز .
ـ سه دستگاه نیروگاه برق هر یک پنجاه درصد بار دائم همزمان مورد نیاز .
ـ چهار دستگاه نیروگاه برق هر یک چهل درصد بار دائم همزمان مورد نیاز .
۶ ـ ۵ ـ ۶ ـ ۲ ـ نیروگاه یدک در سردخانهای که نیروی برق مورد نیاز خود را از شبکه عمومی تأمین نماید باید نیروگاه برق یدکی با قدرت صد در صد بار دائم همزمان آماده کار داشته باشد .
یادآوری : قدرت نیروگاه دربار دائم با توجه به شرایط اقلیمی منطقه ( فشار ـ دما ) میباشد .
۷ ـ ایمنی
۷ ـ ۱ ـ ایمنی ساختمان
۷ ـ ۱ ـ ۱ ـ توصیه میشود با توجه به محل و بنای سردخانه سیستم برق گیر حفاظتی ( اتصال به زمین ) پیش بینی گردد .
۷ ـ ۱ ـ ۲ ـ اطاق شارژ باطری از سالنهای نگهداری جدا بوده و دارای تهویه مناسب باشد .
۷ ـ ۱ ـ ۳ ـ در صورتی که برای دفع فاضلاب از چاه معمولی و یا آبکش بهره جویی میشود دقت لازم در مورد جلوگیری از آلودگی چاههای آب مجاور انجام گیرد .
۷ ـ ۲ ـ ایمنی تجهیزات
۷ ـ ۲ ـ ۱ ـ کلیه تجهیزات نصب شده در فضای باز باید نسبت به شرایط اقلیمی منطقه مقاومت کافی داشته باشد .
۷ ـ ۲ ـ ۲ ـ برای جلوگیری از قطع جریان روغن به قسمتهای متحرک کمپرسور نصب تجهیزات خودکار کنترل فشار روغن ضروری است .
۷ ـ ۲ ـ ۳ ـ نصب تجهیزات قطع کننده فشار بالا به سر سیلندر کمپرسور در جایی که سازنده تعیین کرده است ضروری میباشد و باید قبل از شیر خروجی کمپرسور قرار گیرد .
۷ ـ ۲ ـ ۴ ـ در مسیر جریان آب به کمپرسور باید تجهیزات سنجش خودکار جریان آب ۲۳ نصب شود تا در صورتی که جریان آب قطع گردد کمپرسور به طوری خودکار متوقف شود .
۷ ـ ۲ ـ ۵ ـ در مواردی که برای آب کردن یخ و برفک تجهیزات تبخیر کنندهها از نیروی برق استفاده میشود ضروری است پایان برفک زدایی به وسیله ترموستات که در جای مناسبی روی کوئل نصب شده است با یک کلید حساس به فشار انجام شود .
۷ ـ ۲ ـ ۶ ـ مخزنهای جدا کننده علاوه بر نصب وسیله مناسب نمایش سطح سرمازا باید به تنظیم کننده سطح نرمال شاره سرمازا و تنظیم کننده سطح حداقل و حداکثر شاره سرمازا مجهز باشد .
۷ ـ ۲ ـ ۷ ـ در سیستمهایی که از پمپ برای فرستادن شاره سرمازا بهره جویی میشود پیش بینی کنترلهای حفاظت پمپ ضروری است .
۷ ـ ۲ ـ ۸ ـ بهره جویی از شیر اطمینان دوبل ۲۴ در مخزنهای سرمازایی مایع , مخزنهای جدا کننده و در سیستمهای فاقد مخزن سرمازای مایع آمونیاک در روی کندانسور ضروری است . شیر اطمینان باید مجهز به لوله تخلیه در فضای باز و در ارتفاع بالا تراز سقف ساختمان باشد .
۷ ـ ۲ ـ ۹ ـ نصب شیرهای قطع و وصل در جای ورود و خروج لولهها به تجهیزات تولید و توزیع سرما مانند کمپرسور و کندانسور ضروری است و نیز در لوله کشیهای طولانی نصب شیرهای قطع و وصل در فاصلههای معین سفارش میگردد تا در صورت نشست و لزوم تعمیر بتوان قسمت مورد نیاز را از سیستم جدا نمود .
۷ ـ ۲ ـ ۱۰ ـ قبل از شیرهای کنترل باید یک عدد صافی که دسترسی به آن بدون پیاده کردن شیر کنترل امکانپذیر باشد نصب گردد .
۷ ـ ۲ ـ ۱۱ ـ لوله برگشت ( مکش ) کمپرسور باید عایق کاری گردد . لولههای رفت سرمازا از کمپرسور نباید عایقکاری شوند مگر این که مسیر لوله کشی به گونهای باشد که احتمال سوختن افراد را در پی داشته باشد . همچنین سفارش میگردد در مواردی که از گاز داغ برای برفک زدایی بهره جویی میگردد لوله کشی مربوطه عایقکاری گردد .
۷ ـ ۲ ـ ۱۲ ـ از به وجود آمدن پلهای حرارتی بین لوله و محیط بیرون باید جلوگیری نمود . بستها و آویزها نباید با لوله برگشت تماس نباید با لوله برگشت تماس مستقیم داشته باشند بلکه باید تماس آنها را با لوله توسط عایق صورت گیرد .
۷ ـ ۲ ـ ۱۳ ـ در موقع نصب لولهها , درون آنها باید از مواد خارجی تمیز شده باشد .
۷ ـ ۲ ـ ۱۴ ـ پیش بینی لازم برای جلوگیری از انتقال ارتعاشات تجهیزات به شبکه لوله کشی به عمل آید .
۷ ـ ۲ ـ ۱۵ ـ کلیه لولهها با توجه به حالت سرمازای داخل آن ( بخار , مایع , گاز داغ ) متناسبأ , رنگآمیزی یا با نوارهای رنگی مشخص گردند .
۷ ـ ۲ ـ ۱۶ ـ در موتور خانه ( محل مخزنها و محلهای مورد نیاز دیگر برای تخلیه سرمازاهای قابل اشتعال ,) باید از تجهیزات تهویه که در حین کار تولید جرقه نکند ( موتور بسته ) بهره جویی گردد .
۷ ـ ۲ ـ ۱۷ ـ نصب سیستم تشخیص نشت شاره سرمازا و اعلام آن در هر یک از سالنهای نگهداری ضروری است .
۷ ـ ۲ ـ ۱۸ ـ کلیه قسمتهای متحرک ( چرخ طیار , پروانهها و تسمهها ) همچنین پلهها و پاگرد طبقات باید دارای حفاظ باشد .
۷ ـ ۳ ـ ایمنی در پیشگیری از آتش سوزی
۷ ـ ۳ ـ ۱ ـ لازم است در هر سردخانه بسته به موقعیت , وسعت و نوع سرمازای مصرفی با نظر کارشناسان سازمان آتش نشانی پایگاه آتش نشانی تأسیس , تجهیزات مناسب نصب و مواد خاموش کن ( پودر خشک , یا دی اکسید کربن یا مواد کف ساز ) به میزان مناسب تهیه و در محلهای مناسب در دسترس باشد .
۷ ـ ۳ ـ ۲ ـ در هر سردخانه برای مبارزه با آتش غیر از تجهیزات پیشگیری بالا لوله کشی آب نیز باید تعبیه گردد .
۷ ـ ۳ ـ ۳ ـ لوله کشی آب آتش نشانی باید مجهز به تعداد مناسب قرقره شیلنگ در راهروی ارتباطی ( در جاهای بالای صفر درجه ) باشد به گونهای که بتوان از دو نقطه با آتش مبارزه نمود .
۷ ـ ۴ ـ ایمنی کارکنان
۷ ـ ۴ ـ ۱ ـ در هر سردخانه حداقل دو دستگاه سیلندر هوای فشرده با ماسک برای تنفس افراد با گنجایش حداقل هر یک ۳ ربع ساعت کار باید موجود باشد و نیز ماسک , حفاظ چشم , لباس و دستکش مخصوص ( ضد آب ) به تعداد مناسب ضروری است .
۷ – ۴ – ۲ – در هر سردخانه وجود لباسهای حفاظتی شامل لباس گرم , دستکش و کلاه پشمی , کفش و کلاه ایمنی به تعداد کارکنان سالنهای نگهداری ضروری است .
۷ ـ ۴ ـ ۳ ـ لازم است پلاکها و گوشیهای مناسب برای حفاظت سیستم شنوایی افرادی که در معرض صدای بیش از حد مجاز ۲۵ هستند به تعداد مناسب تهیه گردد .
۷ ـ ۴ ـ ۴ ـ در داخل کلیه سالنهای نگهداری آژیرهای اعلام خطر که در فضای تاریک به خوبی دیده شود و آماده کار باشد نصب گردد تا هرگاه به عللی شخص داخل سالن نیاز به کمک داشته باشد بتواند آژیر خطر را به صدا در آورد , در ضمن چراغ قرمزی نیز بالای در سالنها و روی تابلو در محلی که معمولا تحت مراقبت خدمه سردخانه است روشن شود و شماره اطاقی که آژیر آن به صدا در آمده است مشخص گردد سیستم اعلام خطر باید با برق و باطری کار کند .
۷ ـ ۴ ـ ۵ ـ روشنایی اضطراری برای نشان دادن راههای خروجی ضروری است و این سیستم باید به صورت خودکار بعد از قطع جریان برق با باطری روشن گردد .
۷ ـ ۴ ـ ۶ ـ در سردخانههایی که از انواع گازها مثل دود گوگرد برای جلوگیری از رشد قارچ در انگور بهره جویی میشود پتوی گرم و محل استراحت با شرایط جوی مناسب باید پیش بینی گردد و همچنین شیرهای مخصوص شستشوی دهان , گوش و بینی و موادی مانند اسید بوریک و سایر وسایل بهداشتی و کمکهای اولیه در نظر گرفته شود .
۷ ـ ۴ ـ ۷ ـ کارکنان حتی المقدور به تنهایی از کار کردن در هر سالن نگهداری خود داری نمایند و قبل از قفل کردن در هر سالن باید اطمینان حاصل کنند که شخصی در سالن باقی نمانده است .
۷ ـ ۴ ـ ۸ ـ کارکنان در سردخانههایی با مواد خوراکی سر و کار دارند باید دارای کارت معتبر گواهی سلامت ( کارت معاینه بهداشتی ) از سازمانهای صلاحیت دار باشند . و این کارت به طور دورهای تجدید شود .
۷ ـ ۵ ـ ایمنی کالا
۷ ـ ۵ ـ ۱ ـ سفارش میشود یک حوضچه مورب بلافاصله پس از در ورودی اصلی سردخانه تولیدی ساخته شود و این حوضچه باید با یک ماده گندزدا پر شود تا چرخهای وسائط نقلیه هنگام عبور از آن گندزدایی گردد .
۷ ـ ۵ ـ ۲ ـ در سردخانههای توزیعی و مبادی ورودی حداقل هر شش ماه یک بار و در سایر انواع سردخانهها پس از هر بار تخلیه کامل , هر سالن شستشو و گندزدایی گردد .
۷ ـ ۵ ـ ۳ ـ چیدن کالا در سردخانه با توجه به آئین کار شماره ۳۳۹۹ ایران ( روش چیدن کالا در سردخانه مواد خوراکی ) انجام گیرد .
۷ ـ ۵ ـ ۴ ـ هر سردخانه باید دارای مسئول کنترل کیفیت بوده و تحصیلات و تخصص این فرد بسته به نوع سردخانه میباشد صلاحیت این فرد یا افراد برای احراز این سمت طبق قانون باید مورد تأیید مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران باشد .
۷ ـ ۵ ـ ۵ ـ آب مصرفی سردخانهها برای آشامیدن باید با استاندارد شماره ۱۰۵۳ ایران ( ویژگیهای آب آشامیدنی ) مطابقت داشته باشد .
۷ ـ ۵ ـ ۶ ـ فاضلاب یا پس آب سردخانهها باید در شرایط محفوظ و بهداشتی دفع گردد .
۷ ـ ۵ ـ ۷ ـ از ورود جریان فاضلاب سردخانهها بدون انجام عمل تصفیه به رودخانهها خودداری شود .
۷ ـ ۵ ـ ۸ ـ برای جلوگیری از حشرات در محوطه سردخانه و اطراف باید طبق سفارش مراجع دارای صلاحیت عمل شود .
۱- در بعضی از سردخانه ها علاوه بر نگهداری کالا بعضی از فرآیندها و عملیات مربوط به مواد خوراکی مانند انجماد, جور کردن , قطعه کردن , فیله کردن و نظایر آن نیز میتواند انجام گیرد . فضاهایی که در بعضی از سردخانه ها علاوه بر موارد فوق میباشد جزو حجم مفید به حساب نمیآید
۲- lift truck
۳- Crystalization
۴- برای اطلاع بیشتر در مورد فرآیند انجماد و جنبههای مختلف آن میتوان به استانداردها و آیین کارهای مربوطه مراجعه کرد
۵- Blockage
۶- Maigre واژهای فرانسوی بوده و به معنای (( ضعیف )) میباشد
۷- Generator
۸- Refrigerant
۹- Compressor
۱۰- Condensor
۱۱- Evaporator
۱۲- Reciever
۱۳- Separator
۱۴- Controls
۱۵- دیواره عایق پیش ساخته که به آن پانل ساندویچی Prefabricated sandwich panel نیز گفته میشود . عبارت است از : دو لایه خارجی که معمولا فلزی بوده و داخل آن با دو لایه عایق حرارتی ( معمولا پلی ارتان ) پر شده است
۱۶-Rabits
۱۷- به آیین کار شماره ۲۷۳۰ ایران (( محاسبه بار سرمایی سردخانه مواد خوراکی )) مراجعه شود
۱۸- کمپرسورهای تازه از نوع مارپیچی (screw) میباشد به گونهای که با اشغال فضای کم تولید سرمای بیشتری مینماید
۱۹- Fins
۲۰- شارههای سرمازا باید از انواعی باشند که به لایه اوزون آتمسفر و محیط زیست آسیبی وارد نیاورند
۲۱- ۵۴ Isolation Protection ـ درجه حفاظت سیم پیچی الکتروموتورها را مشخص میکند
۲۲- Pallet truck عبارت است از وسایل ترابری که در دو نوع با نیروی محرکه برقی و غیر برقی است
۲۳- Flow switch
۲۴- Dual relief valve
۲۵- ۸۵ دسی بل آ (db(A)) برای یک نوبت هشت ساعته
